Nông nghiệp xanh: ‘chuyển đổi xanh, tiêu dùng xanh, kinh tế xanh’. Hôm nay ngày 30 tháng Mười đối thoại chính sách cấp cao (HLPD) “Chuyển đổi sang một hệ thống thực phẩm màu xanh lá cây và thấp phát thải” dưới sự chủ trì của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan sẽ diễn ra tại Hà Nội với sự tham gia của lãnh đạo Ngân hàng Thế giới, trong nước và các chuyên gia nước ngoài.
Tầm nhìn mới trong nông nghiệp
“Tầm nhìn mới trong nông nghiệp” là một sáng kiến bao trùm của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, nhằm phát triển nông nghiệp bền vững và có trách nhiệm. Việt Nam đang trên con đường hiện thực hóa sáng kiến này trong chuỗi sản phẩm bao gồm cà phê, gạo, chè, rau quả, thủy sản, hạt tiêu, chăn nuôi và hóa chất nông nghiệp.
Tại các diễn đàn và cuộc họp gần đây, Bộ trưởng Lê Minh Hoan luôn nhấn mạnh định hướng xây dựng “Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững đến năm 2030 – tầm nhìn 2050”.
“Chiến lược hướng tới mục tiêu tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn gắn với ‘xây dựng nông thôn mới’. Chiến lược xoay quanh ba trụ cột: ‘nông nghiệp sinh thái’, ‘nông thôn hiện đại’ và ‘nông dân thông minh’.
“Ngành nông nghiệp cũng xác định cần phải chuyển từ“ tư duy sản xuất ”sang“ tư duy kinh tế ”hướng tới các“ giá trị xanh ”được tạo ra từ“ chuyển đổi xanh, tiêu dùng xanh, kinh tế xanh ”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nói.
Tìm hiểu sâu sắc về định hướng chiến lược của ngành nông nghiệp Việt Nam, ông Alan Matthews, Giáo sư danh dự về Chính sách Nông nghiệp Châu Âu, Trường Cao đẳng Trinity (Dublin, Ireland) chia sẻ, mục tiêu của chiến lược có nhiều điểm tương đồng với chiến lược “Farm to Fork” của EU, đặc biệt là chính mục tiêu đến năm 2030.
EU đặt ra các mục tiêu cụ thể: Giảm 50% nhu cầu và nguy cơ sử dụng thuốc trừ sâu hóa học và 50% dư thừa nhu cầu sử dụng thuốc trừ sâu độc hại vào năm 2030; Áp dụng sản xuất hữu cơ trên 25% diện tích nông nghiệp; Giảm thất thoát chất dinh dưỡng ít nhất 50% đồng thời đảm bảo không làm mất độ phì nhiêu của đất (có khả năng giảm nhu cầu sử dụng phân bón ít nhất 20% vào năm 2030); Giảm 50% doanh số bán thuốc kháng sinh.
Theo GS Alan Matthews, các chiến lược “Farm to Fork” và “Decarbonisation của nông nghiệp châu Âu” của EU sẽ làm giảm sản lượng nông nghiệp của EU và tạo cơ hội xuất khẩu cho các nước bên thứ ba. Mặc dù vậy, điều đó không có nghĩa là việc thâm nhập thị trường nông sản EU trở nên dễ dàng hơn vì yêu cầu bao gồm các tiêu chuẩn bền vững cao. Doanh nghiệp xuất khẩu phải thể hiện khả năng và hành động thực tế của mình trong việc tuân thủ các tiêu chuẩn này.
Chuyên gia Jikun Huang từ Trung tâm Chính sách Nông nghiệp Trung Quốc (CCAP) tại Đại học Bắc Kinh đưa ra một số lời khuyên cho Việt Nam trong quá trình chuyển đổi sang nông nghiệp giảm phát thải thông qua các bài học cụ thể tại Trung Quốc.
Bước ngoặt lớn nhất đối với nông nghiệp xanh của Trung Quốc bắt đầu từ năm 2017, thể hiện qua các chính sách sau: Kế hoạch thành lập các thể chế và hệ thống khuyến khích “đổi mới hệ thống và cơ chế thúc đẩy phát triển nông nghiệp xanh”; hoặc vào năm 2018, Bộ Nông nghiệp và Nông thôn Trung Quốc (MARA) đã ban hành “Hướng dẫn Kỹ thuật về Phát triển Nông nghiệp Xanh giai đoạn 2018 – 2030” và xây dựng một hệ thống công nghệ hiệu quả, an toàn, giảm phát thải, vòng tròn, thông minh và tích hợp để phát triển nông nghiệp xanh, thúc đẩy đổi mới khoa học và công nghệ phục vụ nông nghiệp xanh.
MARA cùng với sáu bộ khác đã ban hành “Kế hoạch Phát triển Xanh cho Ngành Nông nghiệp” như một hợp phần của Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025).
Trong hơn 10 năm qua, Việt Nam được đánh giá là đã thể hiện những cam kết quan trọng nhằm thúc đẩy con đường tăng trưởng bền vững hơn và tăng cường nỗ lực về khả năng thích ứng và giảm nhẹ khí hậu, thể hiện qua một số lượng lớn các chiến lược, kế hoạch, nghị quyết và các văn bản sửa đổi. Tuy nhiên, theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), một số trong số này mới chỉ ở mức thử nghiệm hoặc chưa được tích hợp đầy đủ giữa các ngành.
Ông Steven Jaffee đến từ Ngân hàng Thế giới cho rằng tác động lớn đến môi trường của ngành nông nghiệp Việt Nam là do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc sử dụng quá nhiều và kém hiệu quả các yếu tố đầu vào (nước tưới, phân bón, thuốc trừ sâu, kháng sinh), quản lý chất thải hoặc đầu ra kém, và suy thoái các hệ sinh thái tự nhiên. Tất cả những điều này hiện đang tác động tiêu cực đến tăng trưởng nông nghiệp, năng suất và sinh kế.
